Hurda ve Geri Dönüşüm

Yer altı ve yer üstü kaynakların sonsuz olmadığı ve bir gün o kaynakların tükeneceği kesin bir bilgidir. Doğal kaynakların sınırsız olmadığı düşüncesi insanları farklı arayışlara itmiştir. Hatta çağımızda dünya dışında tabii kaynakların araştırılması faaliyetleri dahi yürütülmektedir. Doğal kaynaklarımızı dikkatsiz ve özensiz kullandığımız takdirde bir süre sonra kaynaklarımızı tüketeceğimizden hiç şüpheniz olmasın. Bunu önleminin en kolay yolu da israfı önlemektir. İsrafın oldukça fazla olduğu dünyamızda her gün on binlerce ton atık, çöp olarak tabiata atılmaktadır. Bu atıklar yakın zamana kadar faydasız bir çöp birikintisi olarak görülmekteydi. Atıkların birikmesi sonucunda büyük çevre kirlilikleri meydana gelmekteydi. Tam da bu noktada atıkların geri dönüşümü kavramı ortaya çıkmıştır.

Kullanım miadını tamamlanmış kağıt, plastik, ve metal gibi atıkların çeşitli işlemlerden geçirilmek suretiyle üretim sektörüne yeninden hammadde olarak kazandırılması faaliyetlerinin tamamına geri dönüşüm denmektedir.  Hayat standartlarını yükseltme çabasını içerisinde olan gelişmiş devletler, hayat standartlarını yükselttikçe daha fazla enerji tüketilmek zorunda olduğunu görmüşlerdir. Daha fazla enerji demek daha fazla doğal kaynakların yok olması anlamını taşımaktadır. Bu krizi çözme noktasında atıkların geri dönüştürülmesi ve tekrardan kullanılması konusuna ağırlık veren gelişmiş devletler bu sektörün gelişmesini teşvik etmişlerdir.

Geri dönüşümün en temel girdisi ve hammaddesi hurda denilen atıklardır. Hurda dendiğinde çoğumuzun aklına metal atıklar gelmektedir. Hatta pek çoğumuz hurda maddeleri dendiğinde genel olarak tekrardan kullanılabilme özelliğini kaybetmiş, herhangi bir işlevsel değeri olmayan, kullanım süresi dolmuş materyal ve malzemeler akla gelmektedir. Oysa sanayisi gelişmiş ve geri dönüşüm hakkında bilinçlenmiş ülkelerde hurda materyaller yeniden değerlendirebilir kıymetli atıklar olarak görülmektedir. Bu değişimin en temel nedeni gelişmiş ülkelerin doğal kaynakların tükenebileceğinin bilincine varması ve yeninden dönüştürülebilir maddelerin bu sorunun çözümünde etkili olduğunun farkına varmasıdır.

Hurda haline gelmiş, kullanım miadını doldurmuş ya da sanayide üretim fazlası olan hurda malzemeler farklı ürünlere dönüştürülebilmektedir. Yani adı geçen hurda malzemeler illa ki kullanım alanı doğrultusunda geri dönüştürülmeyebilir. Aynı zamanda yeniden kazandırıldığı zaman çok farklı sektörlerde de üretime katkıda bulunabilirler. Çünkü hurda olarak adlandırılan ürünlerin geri dönüşüm işlemlerine tabi tutulması sonucunda ortaya çıkan materyal artık ilk baştaki maddeden bağımsız bir hammadde özelliğini taşımaktadır. Bu hammadde de tıpkı ilk kez üretim faaliyetlerinde olduğu gibi sıfırdan şekillendirilmektedir. Dolayısıyla herhangi bir aracın kaporta materyali olan bir atık hurda, geri dönüşüme tabi tutularak herhangi bir mobilyanın bir aparatında kullanılacak bir metale dönüşebilmektedir.

Hurda tanımı kuyumculukta altın ve gümüş gibi değerli madenlerin ve yarı değerli madenlerin 2. el olarak adlandırılan piyasaların tanımı içinde kullanılır. Genellikle altın bir bilezik ya da herhangi bir altından takı malzemesi geri satın alındığında hurda olarak tabir edilmektedir. Satın alınma alındıktan sonra yeninden işleme tabi tutulan bu takılar çok farklı şekillerde yeniden üretilmektedir. Ayrıca bakır, demir, çelik, alüminyum, pirinç ve plastik malzemeler, kullanılamayacak kadar eskimiş otomobil parçaları ve polyester gibi yüzlerce maddeler için de hurda tabiri kullanılabilir. Görüldüğü gibi hurda malzemeler oldukça çeşitlidir. Yine de piyasada en çok geri dönüşüm materyali olarak kullanılan hurdalar, metal hurdası, otomobil hurdası, elektronik alet hurdası, plastik hurdası, bilgisayar hurdası ve kağıt hurdasıdır. Ancak bu hurdalar arasından iki tanesi çok eskiden beri talep edilen hurda malzemelerdir. Bunlar metal hurdası ve kağıt hurdasıdır. Bununla beraber son zamanlara teknolojinin gelişmesine paralel olarak elektronik eşya hurdası ve bilgisayar hurdası da yoğun talep görmektedir. Bu bağlamda geri dönüşüm piyasasında bu malzemeler oldukça güzel fiyatlara alıcı bulmaktadır.

Doğal kaynakların hızlı bir şekilde tükeniyor olması sadece gelişmiş ülkeleri tedirgin etmiş değildir. Bunun yanında ülkemiz gibi gelişmekte olan ülkelerde bu baskıyı hissetmeye başlamıştır. Bunun sonucunda da ülkemizde hurda toplayıcılığı alanı oldukça gelişmiştir. Günümüzde pek çok insan geçimlerini bu işten sağlamaktadır. Geri dönüşümün ilk adımı olan toplayıcılık faaliyetlerinden sonra hurda ticaretinin yapıldığı geniş hurdalıklar büyük şehirlerin etrafında öbeklenmiştir. Ekonomik değere sahip maddelerin bu hurdalıklarda birikmesinden sonra geri dönüşüm tesislerine getirilerek işlenmesi aşamasında da pek çok insan çalışmaktadır. Sadece bu bakımdan bile istihdam alanı oluşturması açısından geri dönüşümün etkisi hissedilmektedir.

Verilerle Hurda Dönüşüm

Araştırmalara göre hurdaların geri kazanılması faaliyetleri için harcanan enerji metallerin madenlerden çıkartılabilmesi için harcanan enerjinden çok daha azdır. Örneğin, geri dönüştürülme faaliyetlerinde geri kazandırılmış 1 ton alüminyum yapımı için gerekli olan enerji yeraltındaki cevherden alüminyumun elde etmek için gerekli olan enerjinin %4’üne tekabül eder. Bir başka deyişle bir ton alüminyum üretilmesi için geri kazanım sektörünün harcadığı enerji alüminyum cevherinin madenlerden çıkartılmasındaki harcanan enerjiden %96 daha azdır. Tek başına dahi bu sayısal veri, geri kazanım sektörü aracılığıyla yapılan hurda dönüşümlerin enerji tasarrufu sağladığını gözler önüne sermektedir.

Bakır bileşenlerinin geri kazanılması faaliyetlerinde harcana enerji bu metalin yeraltındaki madenlerden çıkartılması için gerekli olan enerjinin sadece % 13’ü kadardır. Demir ve çelik geri dönüşümünde ise bu yüzde oranı % 19’a tekabül etmektedir. Yine aynı şekilde 1 ton atık kağıdın geri dönüştürülmesi sonucunda ortalama 19 ağaç kesilmekten kurtulmaktadır. Bu da ortalama 4100 kilovat saatlik bir enerji tasarrufuna tekabül etmektedir. 4100 kilovat saatlik enerji bir ailenin ortalama bir yılda kullandığı elektrik enerji miktarıdır. Görüldüğü üzere geri dönüşüm sektörü sadece karlılık babında önemli bir sektör değildir. Aynı zamanda enerji tasarrufu sağlanması hususunda da önemli avantajları mevcuttur. Bunun yanında hurda geri dönüşüm sektörü çevre kirliliğinin önlenmesi noktasında önemli bir sektördür.

Hurda Atıkların Ekonomiye Katkıları

Hurda atıklar gelişmiş ülkelerde teknolojinin gelişmesiyle beraber çok büyük tesislerde ve otomasyon sistemleri aracılığıyla geri dönüştürülmektedir. Tesislerin otomasyon sistemlerine geçmesi demek iş gücü maliyetinin azaltılması anlamını taşımaktadır. Bu doğal olarak geri dönüşüm sektörünün üretim maliyetini düşürmektedir. Üretim maliyeti düşen hammaddeler çok daha ucuza fiyatlandırılmaktadır. Bu da dolaylı olarak diğer üretim alanlarının çok daha ucuza yeni ürünler üretmesi anlamını taşıyacaktır.

Gelişmekte olan ülkelerde ise geri dönüşüm faaliyetleri çok gelişmiş tesislere sahip değildir. Bu tesislerde yine çok gelişmiş otomasyon sistemleri de bulunmamaktadır. Hurda malzemelerin sınıflandırılması, ayrıştırılması ve yeninden hammadde olarak üretilmesi faaliyeti daha çok iş gücüne dayalı olarak yapılmaktadır. Bu da geri dönüşüm tesislerinde çok fazla kişinin çalışması anlamını taşımaktadır. Bu açıdan bakıldığında geri dönüşüm faaliyetleri özellikle gelişmekte olan ülkelerde yeni istihdam sahalarının oluşmasında etkilidir. Bu durumda bu ülkelerde işsizlik oranlarının düşmesi anlamını taşımaktadır.

Dünyanın sahip olduğu doğal kaynaklar, nüfusun giderek artması ve tüketim alışkanlıkların yoğun olarak değişkenlik göstermesi nedeniyle her geçen gün daha da azalmaktadır. Bu nedenden dolayı doğal kaynaklarının verimli tüketilmesi bir zorunluluktur. Bu bağlamda hurda geri dönüşüm faaliyetleri bize kaynakların verimli kullanılması noktasında çok önemli kazanımlar sağlamıştır. Bunun doğal sonucu olarak da pek çok devlet geri dönüşüm faaliyetlerini hızlandırma yolunu tercih etmektedir.