Bitkisel Atık Yağlar İle İlgili Sık Sorulan Sorular

Yağ nedir : Ağır hidrokarbonlardan ya da karmaşık gliserinler karışımından oluşan ve oda sıcaklığında genellikle akışkan durumda bulunan mineral, hayvansal ya da bitkisel kaynaklı maddedir. Oda sıcaklığında yüksek vizkoziteye sahip, yüksek miktarda karbon ve hidrojen içeren, suyla karışmayan ancak diğer yağlarla kolayca karışabilen maddelerdir.

Yağlar kaç çeşittir : Yağlar Bitkisel Yağlar (Organik Yağlar)  ve Motor ve Endüstriyel Yağlar (Mineral ve Sentetik Yağlar) olmak üzere ikiye ayrılır.

Atık yağ nedir : Yağlar belirli bir kullanım süresi sonunda fiziksel ve kimyasal olarak kirlenir, orijinal yapısı bozulur ve artık işlevini yerine getiremez ve yağ kullanılmayarak artık atık haline gelir. Bu da atık yağdır.

Bitkisel yağ nedir : Bitkisel kökenli ve kullanım amacına uygun olarak piyasaya arz edilen gıda yağlardır.

Bitkisel atık yağ nedir : Rafine sanayinden çıkan sabun kalıntıları, tank dibi tortuları, yağlı toprakları, kullanılmış kızartmalık yağları, çeşitli tesislerin yağ tutucularından çıkan yağları ve kullanım süresi geçmiş olan bitkisel yağlardır.

Kullanılmış kızartmalık yağ nedir : Yüksek sıcaklık altında okside olmuş, tekrar kullanımı sağlık açısından uygun olmayan kızartma yağlardır.

Ulusal atık taşıma formu nedir : Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliğinin Ek-9/B’ sinde yer alan ve atık yağların toplama ve taşıma işlemlerinde kullanılması zorunlu olan formlardır.

Bitkisel atık yağ toplama lisansı nedir : Geri kazanım tesislerinin atık yağ toplamak için Bakanlıktan, atık yağ taşıyacak firmaların ve araçların ise ilgili valilikten alacakları yeterlilik belgesidir.

Bitkisel atık yağların çevreyle uyumlu yönetimi ne şekilde sağlanmaktadır :  Bitkisel atık yağların çevreyle uyumlu yönetimi, 06.06.2015 tarih ve 29378 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine göre sağlanmaktadır. Yönetmeliği görmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Bitkisel atık yağların kontrolü yönetmeliği nedir :  Amacı; bitkisel atık yağların üretiminden bertarafına kadar, çevreye zarar verecek şekilde doğrudan veya dolaylı bir biçimde alıcı ortama verilmesinin önlenmesini, bu atık yağların yönetiminde gerekli teknik ve idari standartların oluşturulmasını, geçici depolama, geri kazanım ve bertaraf tesislerinin çevreyle uyumlu yönetimi için buna yönelik prensip, politika ve programların belirlenmesi amacıyla hukuki ve teknik esasların düzenlenmesini sağlamaktır.
Kapsamı; bitkisel atık yağların geçici depolanması, toplanması, taşınması, geri kazanılması, bertarafı, ticareti, ithalat ve ihracatı ile transit geçişine ilişkin yasak, sınırlama ve yükümlülükleri, alınacak önlemleri, yapılacak denetimleri, tabi olunacak hukuki ve cezai sorumlulukları düzenlemektir.

• 06.06.2015 tarih ve 29378 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanarak yürürlüğe giren Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği ‘ni görmek için buraya tıklayabilirsiniz.

Bitkisel atık yağların yönetimine ilişkin genel ilkeler :

• Atık yağların ithali yasaktır. İhracatı ve transit geçişiyle ilgili kurallar Tehlikeli Atıkların Kontrolü Yönetmeliği hükümlerine tabidir. Güncel yönetmelik için lütfen resmi gazete’ye bakınız.
• Atık yağların kaynakta azaltılması ve geri kazanılması esastır. Geri kazanıma uygun olmayan atık yağlar bu Yönetmelik hükümleri doğrultusunda bertaraf edilir.
• Atık yağlar ile bu yağların işlenmesi sonucu oluşan atıkların çevreye zarar verecek şekilde depolanması, taşınması, doğrudan veya dolaylı bir biçimde yüzey suları ile yeraltı suyuna, denizlere, kanalizasyona, drenaj sistemleri ile toprağa verilmesi ve mevcut düzenlemeler ile belirlenen sınır değerleri aşarak hava kirliliğine neden olacak şekilde yakılması yasaktır.
• Kullanılmış kızartmalık yağların doğrudan veya dolaylı olarak yemeklik yağlara, ham yağlara, mineral yağlara karıştırılması ve doğrudan yakıt olarak kullanılması yasaktır.
• Atık yağların kaynakta ayrı depolanması esastır.
• Atık yağların yarattığı çevresel kirlenme ve bozulmadan doğan zararlardan dolayı, atık yağ üreticileri, toplayıcıları, taşıyıcıları, geri kazanım ve bertarafçıları kusur şartı aranmaksızın sorumludur.
• Bitkisel yağların rafinasyonu sonucu ortaya çıkan yağlı topraklar, orman ve ağaçlandırma alanlarına, tarım arazilerine ve buna benzer yerlere bırakılamaz, açık alanlarda kontrolsüz olarak geçici depolanamaz, geri kazanım imkânlarının bulunmaması durumunda bertaraf edilir.
• Boşaltılmış olan toplama kapları, tank ve konteynerlerin geri kazanım tesislerinde ve geçici depolama alanlarında temizlenmesi zorunludur.
• Atık yağlar, toplama lisanslı geri kazanım tesisleri ile geçici depolama izni almış toplayıcılar tarafından toplanır. Bunun dışındaki gerçek ve tüzel kişiler tarafından atık yağlar toplanamaz, alınıp satılamaz.
• Atık yağlar ile kontamine olmuş bitkisel yağlar, atık yağ olarak değerlendirilir ve bu Yönetmelik hükümlerine göre geri kazanılır veya bertaraf edilir.
• Kullanılmış kızartmalık yağ üreten lokanta, yemek fabrikaları, otel, motel, yemekhaneler, turistik tesisler ve tatil köyleri ile diğer benzeri tesisler, bu yağların toplanması için lisanslı geri kazanım tesisleriyle veya toplayıcılarla yıllık sözleşme yapmakla yükümlüdürler. Bu yağların ücretsiz olarak geri kazanımcıya veya toplayıcılara teslim edilmesi esastır.
• Atık yağların toplanması, geçici depolanması, geri kazanımı veya bertarafı uzman kişilerce yapılır. Bu hususlarda, ilgili tesislerde konu hakkında uzmanlaşmış teknisyen ve mühendis bulundurulur.
• Atık yağların yönetiminden kaynaklanan her türlü çevresel zararın giderilmesi için yapılan harcamalar kirleten öder prensibine göre atıkların yönetiminden sorumlu olan gerçek ve tüzel kişiler tarafından karşılanır.
• Atık yağların yönetiminden sorumlu kişilerin çevresel zararı durdurmak, gidermek ve azaltmak için gerekli önlemi almaması veya bu önlemlerin yetkili makamlarca doğrudan alınması nedeniyle kamu kurum ve kuruluşlarınca yapılan gerekli harcamalar 21/7/1953 tarihli ve 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre atık yağların yönetiminden sorumlu olanlardan tahsil edilir.

Bitkisel atık yağ üreticisinin yükümlülükleri :

Bitkisel atık yağ üreticileri:

• Atık yağları diğer atık madde ve çöplerden ayrı olarak biriktirmekle;
• Faaliyetleri sonucu oluşan atık yağların biriktirilmesi için sızdırmaz, iç ve dış yüzeyleri korozyona dayanıklı bidon, konteyner ve tank gibi toplama kaplarını kullanmakla;
• Atık yağları lisanslı taşıyıcılarla lisanslı geri kazanım veya bertaraf tesislerine göndermekle;
• Atık yağ sevkiyatında ulusal atık taşıma formu kullanmak ve her taşımadan sonra bunların bir kopyasını ilgili valiliğe göndermek, bu belgeleri beş yıl süreyle tesiste muhafaza etmekle;
• Geri kazanım veya bertaraf tesisleriyle olabilecek uyuşmazlıkları ilgili valiliğe ve Bakanlığa bildirmek, uyuşmazlık giderilinceye kadar uyuşmazlığa konu olan atık yağları kendi depolarında muhafaza altında bulundurmakla yükümlüdürler.

Bitkisel atık yağlar ile ilgili Belediyelerce alınacak tedbirler :

Belediyeler aşağıda belirtilen konularda gerekli tedbirleri alırlar.

• Yetki sahasında bulunan lokantalar, sanayi mutfakları, oteller, tatil köyleri, motel ve yemekhaneler, hazır yemek üretimi yapan firmalar ile diğer yerlerde gerekli denetimleri yaparak kullanılmış kızartmalık yağların kanalizasyona dökülmesini önlemek,
• Sınırları dâhilinde kullanılmış kızartmalık yağ üreten işletmelerin lisanslı geri kazanım tesisleriyle veya valilikten geçici depolama izni almış toplayıcılarla yıllık sözleşme yapmalarını sağlamak, buna ilişkin kayıtları ilgili valiliğe bildirmek, sözleşme yapmayanlara gerekli cezai işlemi uygulamak,
• 2008 yılından itibaren kullanılmış kızartmalık yağların hanelerden toplanması için gerekli sistemi kurmak, halkı bu konuda bilgilendirerek atık yağ toplama faaliyetlerini 2008 yılı itibariyle başlatmak.

Bitkisel atık yağ toplama lisansı alan firmalar : Çevre ve Orman Bakanlığının internet adresinden “Lisanslı Firmalar” linki ile ulaşılabilir. Buraya tıklayarak açılan sayfada lisanslı firma sorgulaması yapabilirsiniz.

Atık Yağ oluşturan işletmelerin atık toplanması için yıllık sözleşme yapmamaları durumunda ne olur : Büyükşehir belediyeleri ve belediyeler; sınırları dâhilinde kullanılmış kızartmalık yağ üreten işletmelerin lisanslı geri kazanım tesisleriyle veya valilikten geçici depolama izni almış toplayıcılarla yıllık sözleşme yapmalarını denetlemek, sözleşme yapmayanlara gerekli cezai işlemi uygulamakla sorumludur. Belediyelerin yetki alanı dışında bulunan kullanılmış kızartmalık yağ üreten atık üreticilerine gerekli cezai işlem Mahallin en büyük mülki amiri tarafından uygulanır.

Bitkisel Atık Yağların Kontrolü Yönetmeliği’ ne göre işletmelerce izlenecek yol :

• Bitkisel Atık Yağ Toplama Lisansı Alan Firmalarla veya valilikten geçici depolama izni almış toplayıcılarla irtibata geçilerek yıllık sözleşme yapılır,
• Yapılan sözleşmenin bir örneği Büyükşehir Belediye Başkanlığı Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi Başkanlığına iletilir,
• Oluşmaya başlayan bitkisel atık yağlar; diğer atık madde ve çöplerden ayrı olarak sızdırmaz ve iç – dış yüzeyleri korozyona dayanıklı toplama kaplarında biriktirilir,
• Bitkisel atık yağlar biriktikçe, belirli periyotlarla, lisanslı firmalara teslimatı gerçekleştirilir,
• Bitkisel atık yağların her sevkiyatında ulusal atık taşıma formu kullanılır ve her taşımadan sonra bunların bir kopyası Valiliğe gönderilir.

Bitkisel Atık Yağların zararları nelerdir :

• 1 litre atık yağ; 1 milyon litre içme suyunu kirletmektedir.
• Bitkisel atık yağlar; evsel atık su kirliliğinin % 25’ini oluşturmaktadır.
• Kullanılmış kızartmalık yağlar; yeraltı sularının kirlenmesine neden olabilir. Kirlenen yeraltı sularını temizlemek çok pahalı ve zordur. Yeraltı suları her ülke için önemli bir içme suyu kaynağıdır.
• Denize, akarsuya ve göle ulaşan bitkisel atık yağlar; kuşlara, balıklara ve diğer canlı türlerine zarar vermektedir.
• Bitkisel yağlar yüksek sıcaklıkta kolaylıkla okside olmakta kullanım ömürlerini tamamladıktan sonra ekotoksik(çevrenin bir veya daha fazla kesimi üzerinde ani veya gecikmeli zararlı etkiler gösteren veya gösterme riski taşıyan madde ve preparatlar) özellikler göstermektedir.
• Kızartmada kullanılan yağlar; kısa sürede oksidasyona uğrayarak kanserojen bir özellik kazanır. Yanmış yağın yemeklerde kullanılması veya kızartma yapılması sağlığı tehlike altına koymaktır.
• Bitkisel atık yağlar; atık su toplama sistemlerinin (kanalizasyon, kollektörler) daralmasına ve tıkanmasına neden olmaktadır.
• Bitkisel atık yağlar; su yüzeyini kaplayarak havadan suya oksijen transferini önlemektedir.
• Bitkisel atık yağlar; zamanla suda bozunarak sudaki oksijeni tüketmektedir.

Kaynak: Bursa Büyükşehir Belediyesi Resmi İnternet Sitesi