Türkiye’de Elyaf Geri Dönüşüm Faaliyetleri

Hammadde fiyatlarındaki yüksek artış oranları ve sürdürülebilirlik, çevresel etkiler gibi nedenlerden ötürü tekstil sektörünün de geri dönüşüm faaliyetlerine yönelmesine sebep olmuştur. Tekstil atıklarının atıkların tekrar üretim faaliyetlerine dahil edilmesi süreci, sanayicinin hammaddeye ulaşması konusunda oldukça güzel bir seçenek sunuyor. Ülkemiz özellikle tekstil sektöründe çok hızlı bir büyüme trendindedir.  Bunun doğal sonucu olarak tekstil sektöründe hammaddeye çok ihtiyaç duyulmaktadır. Yine yoğun tekstil üretimi sonucunda tekstil atıklarının da oldukça fazla olduğu bir ülkeyiz.

Elyaf atığı, parça kumaş, iplik atıkları, pamuk tozu, kadife tozu, şilte gibi tekstil atıklarının tekrar geri dönüşüm sürecine dahil edilerek üretim sektörüne kazandırılması her geçen gün daha da önem kazanıyor. Tekstil ve hazır giyim atıkları, üç temel gruba göre ayrıştırılıyor. Bu gruplar: Tekstil imalatı atıkları, tüketicilerin tekstil atıkları ve suni ip fabrikalarında çıkan atıklar olarak gruplandırılıyor. Günümüzde ülkemizde tekstil atıklarının %60’dan fazla bir miktarı geri dönüşüm sürecine tabi tutuluyor. Bu oranda ülkemizde her yıl yaklaşık olarak 2 milyon dönüm arazide pamuk yetiştirilmesine eş değer bir katma değeri ülkemize kazandırıyor. Tekstil sanayinin elyaf ihtiyacının büyük bir oranı da bu geri dönüşüm faaliyetleri sayesinde karşılanıyor.  Bu doğrultuda elyaf geri dönüşüm, tekstil sektörüne önemli bir katkı sağlıyor.

Ülkemizde genel olarak ege bölgesinde yaygın olarak yapılan elyaf geri dönüşüm faaliyetleri, devletin bu alandaki teşvikleri sayesinde gittikçe gelişmeye devam ediyor. Atıkların toplanma üretim merkezi olarak özellikle Uşak ili ön plana çıkıyor. Ülkemizde bu alanda birinci konumda olan şehir dünya çapında ise 6. sırada yer alıyor. 2004 yılında başlayan bu faaliyetler 5048 sayılı yatırımlar ve istihdamın teşviki konunu doğrultusun da hızla gelim göstermiştir. Bu bağlamda Uşak, birçok elyaf geri dönüşüm işletmesinin faaliyet geçtiği şehir olma konumunda bulunuyor. İlde, 50’den fazla bu alanda kendini geliştirmiş şirket bulunuyor. Bu firmalarda 3 bin kişiden fazla insan istihdam ediliyor. İstihdam alanı oluşturması bakımından da geri dönüşüm faaliyetlerinin kıymeti ön plana çıkıyor. Sadece Uşak’ta her yıl ortalama 360 bin ton pamuk geri dönüşüm yoluyla tekrar üretim sektörünün hizmetine sunuluyor.

Genel olarak atıklarını Ege Bölgesinden temin eden sektör bunun yanı sıra, yurtiçi ve yurtdışından da tekstil atıklarını temin ediyor. Sadece ekonomik alanda meydana getirdiği katma değer ile değil, bu atıkların çevresel izlerinin ortadan kaldırılması suretiyle çevre kirliliğinin azaltılması hususunda geri dönüşüm faaliyetleri etkin bir rol alıyor. Geri dönüşüm sektörüyle ilgili firmalar kendilerine gelen atıkları öncelikler renklerine göre ayırıyor. Böylece farklı renklerden oluşmuş elyaf maddesi elde ediyor. Bunun bir artı yönü de boya maliyeti olmadan boyalı elyaf üretimi yapılabiliyor olmasıdır. Yine boyalı pamuk üretiminde kullanılan kimyasalların kullanılmaması önemli bir kazanım olarak etkili oluyor.

Elyaf Geri Dönüşüm Sektörü Standartları

Elyaf geri dönüşüm sektörü, kayıt dışı faaliyetlerin çok olduğu bir sektör durumunda. Bu durum da belirli bir standardın yakalanmasının önündeki en önemli engellerin başında yer alıyor. Bu noktada kalite belgeleri olan ve belirli standartlara uyan işletmelerin desteklenmesi önem kazanıyor. ‘’Küresel Geri Dönüşüm Standardı’’ belgesi uluslar arası platformda geçerliliği olan bir belgedir. Bu belgeye sahip olan işletmeler uluslar arası standartlara uygun olarak üretim yapıyor demektir. Bu standartlar belirli bir ürünün geri dönüştürülmüş parça miktarını ve diğer farlı alanlardaki ürünlerin miktarını ve kalitesini doğrulamak için geliştirmiştir. Bu standart uygulaması, tekstil sektöründe perakendeciler ve tüketiciler için önemlidir. Bu belge sayesinde hangi ürünün hangi bölümlerinde geri dönüşüm hammaddesi kullanılarak yapıldığını ve bu materyallerin tedarik zincirinin nasıl işlediğinin bilinmesi bakımından önem arz ediyor.

Elyaf geri dönüşüm sektöründe faaliyet gösteren kuruluşların bazıları yabancı ülkelerdeki bu sektörün önde gelen firmalarıyla ortaklık imzalamış durumdadır. Bu durum da ülkemizin uluslar arası üretim faaliyetlerinin ülkemizde uygulanmasını sağıyor. Uluslar arası standartlar doğrultusunda üretimin yolunu da açan bu uygulama; üretilen ürünlerin pazarlanması yönünden de yeni bir ufuk açıyor. Böylece elyaf sektöründe de belirli bir standardı yakalama hedefi çok daha fazla hızlı olarak gerçekleşiyor

Rakamlarla Elyaf Geri Dönüşüm Sektörü

Elyaf geri dönüşüm faaliyetleri bakımından genel bir veri çalışması yapılacak olursa, ortaya oldukça büyük miktarda üretim rakamları karşımıza çıkıyor. Ülkemiz tekstil sektöründe dünyanın önde gelen ülkelerinden birisi olma konumundadır. Bunun doğal sonucu olarak da hem atıklarda hem de üretim miktarlarında dünyada ön plana çıkan bir ülkedir. Ülkemizde her yıl ortalama olara 750 bin ton tekstil atığı oluşmaktadır. Bu rakam da yaklaşık 3 milyon dönüm arazide üretilen pamuğa tekabül etmektedir. Bir başka deyişe 600 bin futbol sahası büyüklüğünde bir arazide üretilebilecek pamuk, her yıl çöp atık olarak atılıyor. Böylesine büyük bir ekonomik faaliyet alanını temsil eden sektör, bu atıkların yeninden kazandırılması için hizmet veriyor.

Elyaf geri dönüşüm sektörü ülkemiz her yıl 500 bin ton tekstil atığını geri kazandırıyor. Bu rakam her geçen yıl daha da artış gösteriyor. 500 bin ton atık tekstil ürünü dejenere elyaf olarak ekonomiye tekrar kazandırıyor. Bu kadar büyük çapta üretim olanağına sahip sektör, hem ekonomimize destek veriyor hem de ülke kaynaklarının verimli kullanılmasını sağıyor.  Bunun yanında çevre kirliliğini önlemesi bakımından da önemli bir hizmet görüyor. Bir başa deyişle ‘’tarlasız pamuk üreticileri’’ olarak da adlandırılan tekstil geri dönüşüm sektörü oldukça önemli katkılarda bulunuyor.

Bütün bu bilgiler ışığında ülkemizde yoğun olarak yapılan elyaf geri dönüşüm faaliyetlerin faydaları arasında, ekonomiye hammadde kazandırması, yeni istihdam alanlarını oluşturması, yer altı zenginliklerimizin elverişli kullanılması ve çevre kirliliğin azaltılması gibi kazanımlar sayılıyor. Bu da sektörün ne kadar etkin bir hizmet gördüğü ülkemize ne kadar yarar sağladığının gözler önüne serilmesi bakımından oldukça net bir bilgi veriyor. Ülkemizin tekstil sanayinde gelişiyor olması, tekstil geri dönüşüm alanda da gelişim göstereceğini gösteriyor.