Elektronik Hurda ve Geri Dönüşümdeki Yeri

Her gün yeni bir teknolojik ürünün ortaya çıktığı günümüzde teknolojinin hızına erişmek kolay değildir. Geçmişte yeni bir ürünün ortaya çıkması için uzun zaman beklemek gerekirken bugün her ay yeni bir teknolojik ürün raflardaki yerini almaktadır. Hal böyle olunca da her gün bir başka ürün çöplerdeki yerini alacak demektir. Çünkü teknoloji çok çabuk değişen ve yeni ürünlerin çıkmasıyla birlikte eskisinin demode olduğu bir yenilik ortamıdır. Bu hız içinde teknolojik atık kavramı günümüzde çok daha fazla telaffuz edilir olmuştur. Çünkü eskiyen teknolojik ürünler bir süre sonra kullanım alanı bulamayınca ikinci el olarak bile bir değer ifade etmeyecektir. Hal böyle olunca da bu ürünler elektronik hurda olarak adlandırılarak atık kutularındaki yerine alırlar.

E atık olarak adlandırılan bu atık türünün diğer atık türlerine göre çok daha dikkatli toplanması ve belirli kurallara göre depolanması gerekir. Çünkü elektronik unsurlar içlerinde birçok maddeyi barındırırlar ve bunların bazıları ise hem tabiata hem de insan sağlığına çok zararlıdır. Birçok ürünün e atık olabildiği düşünülürse bunun ne kadar önemli olduğu daha iyi anlaşılacaktır. Elektronik hurda türleri arasında yer alan çok fazla eşya ve alet grubu vardır. Beyaz eşyalar ki buzdolapları, çamaşır makineleri, bulaşık makineleri bu gruba girer. Elektronik eşyalar da elektronik atık hükmündedir ve televizyonlar, DVD playerlar, CD çalarlar bu gruba giren e atık türleridir. Bilgisayar ve ara elamanları da e atık türleri arasındadır. Diz üstü bilgisayarlar, yazıcılar, monitörler, tarayıcılar, fare ve klavyeler bu gruba giren elektronik atıklardır. Yine DVD ve disketler de elektronik atık sınıfına dâhildir. Ayrıca kişisel kullanım ürünü olan birçok husus da elektronik atık türündedir. Kulaklıklar, müzik dinleme aygıtları, elektronik saatler bu tür e atıklar arasında sayılabilir.

Elektronik hurda deyince günümüzde en çok akla gelen ve sürekli olarak günden güne artış gösteren atık türü cep telefonlarıdır. Akıllı telefonların çıkışıyla birlikte eski telefonlar neredeyse tamamen atık durumuna düşmüştür. Sürekli olarak cep telefonlarının modeli güncellenmekte ve özellikle genç tüketiciler bu konuda daha hızlı hareket etmektedir. İkinci el olarak da değeri olmayan nispeten daha eski modeller bir süre sonra elektronik atık sınıfına dâhil olmaktadır. Bununla birlikte geniş ekranlı telefonların yere düşmesi sonucu da tamir imkânı kalmayan bu telefonlar çöp olarak kabul edilmekte ve ciddi anlamda bir maddi kayıp olmaktadırlar. Ancak geri dönüşüm ile bir nebze olsun yeni hammadde kaynağına dönüşerek insanları rahatlatmaktadır. Fakat bununla birlikte elektronik atıklar rastgele toplanacak ve depolanacak atık türü değildir. Çünkü içinde birçok zararlı gaz ve etkin maddesi sağlığa ve tabiata zararlı unsur barındırmaktadır. Elektronik hurda bu sebeplerle ancak Tehlikeli Atık Taşıma Sertifikası olan araçlar ve sürücüler tarafından taşınabilmektedir.

Tüm bu tedbirlere ek olarak taşıma sırasında elektronik atıklar özel olarak imal edilen plastik veya metal kasaların ve saklama kutularının içinde taşınmalıdır. Bazı zararlı olan elektronik atıklar ise mühürlü kutularda taşınmak zorundadır. Bunun sebebi e atıkların içinde barındırdığı tehlikeli kimyasal maddelerdir. Sadece cep telefonu incelenecek olursa içinde kurşun, cıva ve kadmiyum gibi çok tehlikeli ve sağlık için çok büyük sıkıntılar çıkartabilecek toksik maddeler barındırmaktadır. Sadece bu durum bile e atıkların ne denli önemli ve bir o kadar da tehlikeli geri dönüşüm unsurları olduğunu göstermektedir. Bu sebeple e atıkların mutlaka şartnamelerde belirtilen hususlara dikkat edilerek taşınması gerekmektedir. Elektronik hurda tüm bu taşıma aşamalarından sonra bir ayrıştırma safhası ile karşı karşıya kalır.

Elektronik hurda ayrıştırması çok fazla özen isteyen bir durumdur. Çünkü elektronik unsurlar içinde çok farklı türlerde hammadde olabilecek yapı barındırırlar. Yine cep telefonu örneğini verecek olursak cep telefonlarının içinde belli oranlarda nikel, kobalt gibi değerli madenler vardır. Ayrıca cep telefonlarında bulunan altın ve gümüş de ciddi rakamlara ulaşabilmektedir. Bu sebep ile ayrıştırmaya azami derecede özen göstermek gerekir. E atıkların içinde yer alan plastik türleri de ayrı bir geri dönüşüm elemanı olabilir. Ayrıca bazı elektronik atıklarda kullanılan cam unsuru da kendi yapısında bir ayrıştırmayla geri dönüşüme gönderilmelidir. Ayrıştırma safhası büyük bir tecrübe isteyen kısımdır. Bu kısımda floresan lambalar, diğer lamba türleri, aküler ayrı olarak geri dönüşüme girerler. Aküler içindeki asitik yapılar sebebiyle ayrı bir yerde imha edilmelidir ki bunun için aküler ayrılır ve imha tesislerine gönderilir. Bununla birlikte elektronik aletler içinde yer alan piller de TAP adlı pilleri imha eden kuruma sevk edilmelidir. Floresan lambalar da içindeki zararlı gazlar sebebiyle aynı şekilde monitörlerle birlikte ilgili imha kurumuna gönderilir. Tüm bu ayrıştırma işleminden sonra geriye kalan Elektronik hurda, kırma makineleriyle kırılır ve yeniden kullanım alanı bularak ekonomik bir değer olarak endüstriye veya sanayiye gönderilir.